TAHARET الطهارة

Taharet temizlik ve temizlenme demektir.

İslam her bakımdan bir temizlik dinidir. Kur’ân-ı Kerim’de, “Allah tertemiz olanları sever” (et-Tevbe 108) buyurulurken Hz. Peygamber de, “Temizlik imanın yarısıdır” (Müslim, “Tahâret”, 1; Tirmizî, “Daavât”, 86) demiştir. İslam’da hem manevi temizliğe (kalp temizliği) ve güzel ahlaka hem de ibadetlerin geçerli sayılması için gerekli olan maddi temizliğe çok önem verilmiştir. Kalp temizliği, tezkiye ve tasfiye gibi terimlerle ifade edilirken ibadetlerin (özellikle namaz) geçerli olması için gerekli olan temizlik ise tahâret terimiyle ifade edilir. Birinci tür temizlik genel olarak tasavvuf ilminin konusu iken tahâret esas olarak fıkıh ilminin konusudur (bk. TEZKİYE). İbadetler yanında hukuk ve iktisatla ilgili dinî hükümlerin ele alındığı fıkıh kitapları tahâret konusu ile başlar. İbadetlerin ve özellikle namazın geçerli olması için gerekli görülen abdest ve gusül ile maddi pisliklerin temizlenmesi gibi konular bu başlık altında incelenir.

Tahâret terim olarak “maddi kiri (necâset, habes) veya manevi kirliliği (hades) gidermek” anlamına gelir. Tahâret iki türlüdür.
Hadesten taharet (manevi kirlilikten temizlenme). Dinen manevi kirlilik hali sayılan abdestsizlik, cünüplük, hayız ve nifastan temizlenmek demektir. Bunlardan abdestsizlik hali “küçük manevi kirlilik” (hades-i asgar), diğer üç hal de “büyük manevi kirlilik” (hades-i ekber) diye adlandırılır. Abdestsizlik halinden temizlenme abdest ile, cünüplük, hayız ve nifastan temizlenme ise gusül ile olur. Hadesten temizlenme aracı su olmakla birlikte temizliğe elverişli su bulunamaması veya kullanma imkânının olmaması halinde temiz toprağa eller sürülüp bununla yüz ve kollar meshedilmek suretiyle teyemmüm yapılır (bk. ABDEST; CÜNÜPLÜK; GUSÜL; HADES; HAYIZ; NÍFAS; SU; TEYEMMÜM).

2. Necasetten taharet. Vücut, elbise veya ibadet yerinin dinen pis sayılan maddelerden temizlenmesi demektir. Mesela idrar, kan ve leş gibi şeyler necis (pis) sayılır ve namazın geçerli olması için temizlenmesi gerekir. Hangi tür nesnelerin necis kabul edildiği ve bunları temizleme yolları ile ilgili dini hükümler ilmihallerde (küçük dini bilgi el kitabı) ve fıkıh kitaplarında ayrıntılı biçimde ele alınmıştır (bk. NECÂSET). Abdest bozduktan sonra yapılan temizlenme (taharet), fikıhtaistibrâ ve istinca terimleriyle ifade edilir. Dışkıdan sonra yapılan temizlenmeye “istincâ”, idrar sonrası temizlenmeye ise “istibra” denilir.

Maddeler dini açıdan temiz sayılıp sayılmaması bakımından ikiye ayrılır:

Dinen Temiz Sayılan Maddeler

İslam’da kural olarak bütün yeryüzü, madenler, sular ve bitkilerle (otlar, ağaçlar, çiçekler, meyveler vb.) aşağıda belirtilecek olanlar dışında kalan hayvanlar ve hayvan ürünleri temiz sayılmıştır. Bir başka ifadeyle sınırlı sayıdaki necis maddeler dışında doğadaki bütün varlıklarda asıl olan temizliktir. İslam alimlerinin büyük çoğunluğuna göre şu varlık ve nesneler temiz sayılmıştır:

1. Üzerine necis madde bulaşmadığı takdirde insan vücudu temizdir. İnsan vücudundan çıkan tükürük ve balgam türünden atıklar, temizlik ve sağlık açısından kaçınılması gereken maddeler olmakla beraber ibadet temizligini engelleyici nitelikte görülmemiştir.
2. Eti yenilmesi helal olan hayvanların dini usullere göre kesilmesi durumunda akmış kanı dışında bütün parçaları temizdir.

3. Kanın haram oldugunu bildiren âyetlerden birinde “akmış kan” şeklinde kayıt konulduğundan (el-En’am 6/145), usulünce kesilmiş, eti yenilen hayvanın etinin (damarlarının içinde kalan kan da temizdir. Bu çerçevede karaciğer ve dalak da kanın haramlığı kapsamı dışında tutulmuş olup temizdir.

4. Balık ve çekirgenin ölüsü ilgili hadislerden hareketle (İbnMáce, “Et’ime”, 31; EbûDâvûd, “Taharet”, 41) bütün İslam álimlerince temiz sayılmıştır.

5. Sarhoşluk verici içkiler necis olmakla birlikte bunlar kendiliğinden sirke haline gelirse bu sirke temizdir.

Bu konuda şu hususa dikkat edilmesi gerekir: Bir şeyin dinen temiz (tâhir) sayılması öncelikle o şeyin kişinin vücudunda, elbisesinde veya namaz kılacağı yerde bulunması durumunda namazın geçerliliğine engel olmayacağı anlamına gelir; fakat bu durum, o nesnenin her hålükårda yenilip içilmesinin helal olduğunu veya sağlık/hijyen kurallarına uygun olduğunu göstermez. Genel olarak bunlar arasında bir örtüşme bulunmakla birlikte (dinen temiz olmak = helal olmak = sağlıklı olmak) bu, zorunlu bir ilişki değildir. Mesela zararlı madde içeren bir su veya uyuşturucu özelliği olan bir madde temiz sayılsa bile bunların yenilmesi ve içilmesi haramdır. Buna karşılık dinen necis sayılan kan ve içki gibi bazı nesneler tıbbi açıdan zararsız sayılsa bile yenilip içilmesi haramdır.

Dinen Temiz Sayılmayan Maddeler

Bu maddelerin bir kısmının necis oldugu hususunda alimler arasında görüş birliği varken diğer bazıları haldanda farklı görüşler bulunmaktadır. Genel olarak meyte (murdar hayvan, dini usule uygun biçimde kesilmemiş olu hayvan eti), hayvan canlı iken koparılan parça, domuz eti ve domuzun bütün parçaları, yenmesi helal olmayan diger hayvanların salgılan (tükürük, salya vb.), sarhoş edici içkiler, insan ve hayvanların kanı, irin, idrar, dışkı ve kusmuk gibi atıkları necis maddeler olarak kabul edilir (ayrıntılar için bk. NECASET).
Necaseti Temizleme Yolları

Necis bir maddeyi temizlemek için temel olarak kullanılan madde sudur. Ancak farklı durumlarda maddi pislikleri suyun yanı sıra çeşitli yollar ve usullerle temizlemek mümkündür. Temizliğin nasıl yapılacağı, necâsetin ve bulaştığı maddenin yapısına göre değişebilir. Hanefi fikhında başlıca necaseti temizleme yolları şu şekildedir:

1. Su ile yıkamak suretiyle temizleme (maddi pisliklerin su ile yıkanarak temizlenmesi).

2. Ateşe sokarak temizleme (pislenmiş çamurdan yapılan kap kacak, bardak vb. eşyaların yahut madeni bir nesne üzerindeki kanın ateşe sokularak temizligi).

3. Silmek suretiyle temizleme (yaş veya kuru pislikle kirlenen çakı, bıçak, cam, tahta, düz mermer ve tepsi gibi yüzeylerin temizligi).

4. Ovalamak ve kazımakla temizleme (ayakkabı, mest, bot ve çizme gibi pisliği emmeyen giyeceklerin, hayvan dışkısı gibi görünür bir pislikten temizlenmesi).

5. Kurutmak ve toprak serpmekle temizleme (yeryüzü ve yeryüzünde sabit olan ot, ağaç, yere döşenmiş taş, tuğla ve kiremit gibi maddelerin güneş, rüzgâr ve ateşin etkisiyle kuruyup üzerlerinde pisliğin eseri kalmamasıyla temiz sayılması).

6. Suyun akması, çekilmesi veya boşaltılması yoluyla temizleme (içine pislik düşmüş veya karışmış su, havuz yahut hamam kurnasının temizliği).

7. Yapı değişikliği yoluyla temizleme (gübrenin toprağa dönüşmesi, pislenmiş zeytinyağının sabun yapılması gibi necis şeyin kimyasal yapısının değişmesi ile temizlenme).

8. Kesme yoluyla temizleme (domuz dışındaki hayvanların İslami usullere uygun biçimde kesilmesi). 9. Tabaklama yoluyla temizleme (domuz dışında ölü hayvanın derisinin tabaklanması gibi; ayrıntılar için

bk. NECASET).

İslam’da temizliğe bütün boyutlarıyla çok önem verilmiş olup bir müslüman her haliyle, maddi ve manevi bakımdan temiz olmalı, yiyecek, içecek ve giyimde Allah’ın temiz olarak nitelendirdiği maddeleri kullanmalıdır. Özellikle namaz ibadeti için temizliğin şart olması müslümanlarda benzersiz bir temizlik bilincinin gelişmesine zemin hazırlamıştır.

BENZER KONULAR:

• Necasetten Taharet nedir?
• Hadesten taharet ve necasetten Taharet nedir kısaca
• Hades hadesten Taharet ne demek
• Taharet nedir Nasıl yapılır?
• Taharet nedir? Kısaca
• Tümünü görüntüle.