GUSÜL الغسل

Gusül, Bütün vücudun suyla yıkanmasını ifade eden dini temizliktir.

Sözlük anlamı yıkamak olan “gusül”, terim olarak “cünüplük, hayız veya nifas sebebiyle meydana gelen manevi kirlilikten temizlenmek için bütün vücudu su ile yıkamak” şeklinde tarif edilir. Türkçe’de “boy abdesti” olarak da bilinir. Cünüplük (cenabet) meninin vücuttan çıkması veya cinsel ilişki sonucunda ortaya çıkan manevi kirliliği ifade eder. Hayız, kadının döl yolundan düzenli aralıklarla gelen akıntı (regl), nifas ise doğum sebebiyle lohusalık süresince gelen akıntıdır. Gusletmeyi dinî bir görev haline getiren cünüplük, hayız ve nifas gibi hallerin “manevi kirlilik” olarak anılması, bu durumdaki insanların İslam dini açısından necis (kirli) sayıldığı anlamına gelmemektedir. Gusletmeyi gerektiren manevi kirlilik durumu, bu durumdaki kişilerin namaz, Kâbe’yi tavaf, Kur’an’a dokunma, camiye girme gibi belirli ibadetleri yapmak için gerekli manevi hazırlığa sahip olmadıkları anlamına gelir. Gusletmesi gereken bir müslüman, her ne kadar bir an önce bu temizliği yerine getirmesi tavsiye edilmişse de, namazını kılabileceği bir vakte kadar yıkanmayı geciktirebilir, yemek pişirebilir, yiyebilir, tokalaşabilir, içtiği suyun artığı kirlenmiş sayılmaz, alışveriş yapabilir, hatta o haliyle oruca başlayabilir; kısacası bütün günlük işlerini sürdürebilir. Bu kişilerin kullandığı veya dokunduğu eşyalar da diğer bazı dinlerde görüldüğü üzere manevi olarak kirli kabul edilmez. İslam dinine göre iki türlü manevi kirlilik vardır. Bunlardan biri küçük kirlilik (hades-i asgar), yani abdestsizlik halidir. Diğeri ise büyük kirlilik (hades-i ekber), yani gusül almayı gerektiren durumlardır. Abdest almaya “küçük temizlik” (tahâret-i suğrâ), gusül yapmaya da “büyük temizlik” (tahâret-i kübrâ) denir (bk. TAHÂRET; TEMİZLİK).
Gusül, İslam’ın beden temizliğine ve sağlığına verdiği önemin bir simgesi ve müslüman toplumların en belirgin özelliklerinden biridir. Abdest gibi gusül de esas olarak bir manevi temizlenme ve arınma vasıtasıdır. Bununla birlikte, abdest ve gusülde kullanılan vasıta su olduğu için bu ibadetler aynı zamanda insanın beden temizliğini sağlar ve sağlığını korur. Bu yüzden gusül sadece yukarıda işaret edilen belli durumlarda yapılması gereken dini bir görev değil, aynı zamanda kişinin maddi temizlenmeye veya manevi-ruhi hazırlığa ihtiyaç duyacağı pek çok durumda başvuracağı bir tedbir ve sevap kazandıran bir ibadettir. Bu sebeple müslümanlar gusletmenin farz olduğu durumlar dışında, çok çeşitli sebepler ve vesilelerle bu temizliği yerine getirmeye gayret ederler.

Guslün Çeşitleri

1. Farz olan gusül. Cünüplük, hayız ve nifas hallerinde gusletmek farzdır. Ayrıca ölünün defnedilmeden önce yıkanması da yakınları tarafından yerine getirilmesi gereken bir farzdır. Bu durumlarla ilgili ayrıntılı bilgiler aşağıda verilecektir.

2. Sünnet olan gusül. a. Cuma ve bayram namazlarından önce gusletmek, b. Hac veya umre niyetiyle ihrama girmek veya Arafat’ta vakfe yapmak için gusletmek sünnettir.

3. Müstehap olan gusül.

a. Hayız ve nifas dışındaki akıntıları (istiháze) kesilen kadının gusletmesi,

b. Kan aldıranın, cenaze yıkayanın, baygınlıktan ayılanın, uzun yolculuktan gelenlerin gusletmesi,

c. Mekke veya Medine’ye girecek, Müzdelife’de vakfe yapacak, Kâbe’yi tavaf edecek kimsenin gusletmesi,

d. Berat veya Kadir gecelerini ihya edecek, güneş veya ay tutulması durumunda bunlara mahsus namazları (küsüf namazı) kılacak, yağmur duası yapacak kimsenin gusletmesi,

e. Bir günahtan tövbe edecek kimsenin gusletmesi,

f. Eşiyle ilişkiye girerek cünüp hale gelen fakat peşinden tekrar ilişkiye girmek isteyen kimsenin ikinci ilişkiden önce gusletmesi,

g. İslam’a yeni giren kimsenin gusletmesi müstehaptır.

Guslün Farz Olmasını Gerektiren Durumlar

1. Cünüp olmak. Allah Teâlâ Kur’ân-ı Kerim’de,

“Eğer cünüpseniz boy abdesti alın” (el-Mâide 5/6) ve “Cünüp iken gusledinceye kadar namaza yaklaşmayın” (en-Nisâ 4/43) buyurmuştur. Bu sebeple cünüp olan kişinin gusletmesi farzdır.

Gusül gerektiren cünüplük iki şekilde meydana gelir.

a. Meninin cinsel haz ile vücuttan çıkması.

Cinsel bir haz neticesinde vücuttan spermin çıkmasıyla erkek cünüp hale gelir ve gusletmesi farz olur. Bunun rüyada veya uyanıkken, isteyerek veya istemeden, meşru veya gayrimeşru bir cinsel haz neticesinde meydana gelmesi arasında fark yoktur. Zaman zaman cinsel haz neticesinde erkeğin cinsel organından meni kadar yoğun olmayan, şeffaf, ince bir sıvı da gelebilir. Buna “mezi” denir. Mezi bazan meni gelmediği halde bazan da meninin gelmesinden hemen önce çıkan bir sıvıdır. Devamında meni gelmezse sadece mezinin çıkmasıyla gusletmek gerekmez. Bazan tenasül uzvundan küçük abdest bozduktan sonra cinsel bir haz olmaksızın meniye benzer renkte bir sivi çıkar. Buna da “vedî” denir. Vedînin çıkmasıyla da gusletmek gerekmemektedir.

Rüya esnasında cinsel haz duymaya “ihtilam” adı verilir. Uyandığında ihtilam olduğunu hatırlamamakla beraber elbisesinin meni ile kirlendiğini gören erkek cünüp sayılır ve gusletmesi gerekir. Buna karşılık, ihtilam olduğunu hatırladığı halde vücudundan meni çıkmamış olan kimse cünüp sayılmaz ve gusletmesi gerekmez. Kadınlarda erkeklerdeki gibi cinsel haz sonucu çıkan “meni” denilen bir sıvı bulunmadığından rüyada cinsel hazza ulaşmaları (orgazm) durumunda ihtilam olmuş yani cünüp hale gelmiş sayılırlar (bk. İHTİLAM).

Hanefi mezhebine göre, yüksekten atlamak veya ağır bir yükü kaldırmak gibi cinsel hazla ilgisi olmayan sebeplerden dolayı meni çıkması gusletmeyi gerektirmez. Şâfiî mezhebine göre ise bu durumlarda da gusletmek gerekir.

b. Cinsel ilişki.

Meni gelsin veya gelmesin, her türlü cinsel ilişki meydana geldiğinde hem kadın hem de erkek cünüp olur ve gusletmeleri farz hale gelir. Guslü gerektiren cinsel ilişkinin asgari sınırı erkeğin cinsel organının başının (“sünnet yeri” denilen kısım) kadının cinsel organına girmesidir. İslam dinince haram kabul edilen cinsel ilişki türleri ve şekilleri de guslü gerektirir. Mesela anüsten yapılan (anal) cinsel ilişki İslam’da yasaklanmış (Ebû Dâvûd, “Nikâh”, 44, 45; Tirmizî, “Tahâret”, 102) olmakla birlikte, böyle haram bir ilişkide bulunan kimsenin de gusül yapması gerekir (ayrıca bk. CİNSEL İLİŞKİ).

2. Hayız ve lohusalık döneminin sona ermesi.

Allah Teâlâ, “Temizleninceye kadar âdet gören kadınlarla cinsel ilişkide bulunmayın. Temizlendikleri zaman Allah’ın izin verdiği yerden onlara yaklaşın” buyurmuştur (el-Bakara 2/222). Hz. Peygamber de kadınların âdet kanı kesilince gusletmelerini emretmiştir (Buhârî, “Hayız”, 14; Müslim, “Hayız”, 60-66; Ebû Dâvûd, “Tahâret”, 107-116, 120). Nifas akıntısı da hayız kanı gibi gusül gerektirmektedir.”
Hanefi mezhebinde hayız akıntılarının alt sınırı üç gün, üst sınırı ise on gündür. Şâfiî mezhebinde ise alt sınır bir gece, üst sınır on beş gün olarak kabul edilmiştir. Her iki mezhebe göre de âzami süre sona erince akıntı kesilmese bile gusletmek gerekir. Çünkü bu süreyi aşan akıntılar normal hayız akıntısı sayılmaz, geçici bir sebeple meydana gelen akıntı (istihâze) sayılır. Asgarî hayız müddetinden daha az süren kanamalar da istihâze kanamasıdır. İstihâze kanaması sona erdiğinde gusletmek farz değil, müstehaptır. Cünüp olduktan sonra gusül almadan âdet kanı görmeye başlayan kadın dilerse hemen gusleder, dilerse âdet dönemi bittikten sonra gusleder.

3. Ölüm. Bazı özel durumlar dışında ölen her müslümanın bedeninin su ile yıkanması yani gusül abdesti aldırılması gerekir. Ölmüş müslümana gusül aldırılması farz-ı kifâyedir, yani başta kendi yakınları olmak üzere yaşamış olduğu bölgede bulunan müslüman toplumun üzerine düşen bir sorumluluktur.

Guslün Yapılışı

Hz. Peygamber’in emir ve tavsiyeleri ışığında gusül abdesti şöyle alınır:
1. Gusledecek kişi eûzü ve besmele okur ve gusletmeye niyet eder. Niyeti diliyle söylemesi şart değildir. Gusledeceğini kalbinden geçirmesi yeterlidir.
2. Ellerini yıkar.
3. Cinsel organını yıkar.
4. Vücudunda kurumuş bir pislik, boya veya oje gibi tenine suyun temas etmesine engel herhangi bir madde varsa onu temizler.
5. Namaz için abdest alıyormuş gibi abdest alır (bk. ABDEST). Bu esnada ağzını dolu dolu su ile güzelce çalkalar (mazmaza). Burnunu da sağ eliyle su verip sol eliyle sümkürerek iyice temizler (istinşak). Eğer oruçlu ise ağzını ve burnunu yıkarken boğazına ve genzine su kaçırmamaya dikkat eder. Eğer guslettiği yerde ayaklarının altında su birikiyorsa abdest alırken ayaklarını yıkamaz; onları guslü bitirdikten sonra yıkandığı yerden ayrılırken yıkar. Ayaklarının altında su birikmiyorsa ayaklarını da yıkayarak abdesti tamamlar.
6. Sonra üç defa başını yıkar.
7. Ardından sağ omzundan başlayarak vücudunu yıkar. Bu sırada küpe delikleri, göbek deliği, parmakların yüzüğün altında kalan kısmı, saç ve sakal dipleri gibi suyun kolayca ulaşamayacağı yerlere suyun ulaşmasını sağlar. Gerek başını gerekse diğer organlarını yıkarken sabunlamak şart değildir, ancak teninin her yerine suyun ulaşmasını sağlaması gerekir. Bunu gerçekleştirmek için bedenine su dökmek yeterli olmadığından, su döktüğü organlarını mümkün olduğunca ovalayarak, suyun bu organlara ulaştığından emin olması gerekir. Elinin ulaşamadığı bölgelere kuru yer bırakmayacak şekilde su döker.

8. Sonunda önce sağ, sonra sol ayağını yıkar.

Guslün Farzları

Gusülde bütün vücudun kuru bir yer kalmayacak şekilde su ile bir defa tamamen yıkanması farzdır. Bu konuda İslam âlimleri görüş birliği içindedirler. Hanefi mezhebine göre gusülde ağzı su ile çalkalayarak (mazmaza) ve burna su vererek (istinşak) yıkamak da farzdır. Dolayısıyla Hanefi âlimlerine göre ağzı, burnu ve bütün vücudu kuru yer kalmayacak şekilde yıkamak guslün farzları olarak kabul edilir.
Şâfiî mezhebine göre ise, ağız ile burun içi bedenin dış kısımlarından sayılmadığı için gusülde yıkanmaları farz değil, sünnettir.

Gusülde niyet etmek Hanefi mezhebine göre sünnet, diğer mezheplere göre farzdır. Buna göre, gusül yapması gereken bir kimse mesela denize girdiği takdirde teninin üzerindeki pislikler gitmiş, ağzına ve burnuna su ulaşmış ve bütün vücudu islanmış olursa Hanefi mezhebine göre gusül yapmış sayılır. Diğer üç mezhebe göre, eğer bu sırada gusül için niyet etmemişse gusül yapmış olmaz.

Gusülde saç, sakal, bıyık ve kaşların yıkanıp diplerinin islatılması, saçları örgülü olmayan kadınların hem saçlarını yıkamaları hem de diplerine suyu ulaştırmaları gerekir. Saçları örgülü olan kadınların ise saçlarını çözmeden sadece saç diplerini islatmaları yeterlidir.

Vücudunun herhangi bir yerinde yarası olan ve yarasının üzerinde sargi bulunan kişi gusül sırasında yarasına zarar vermeyeceği kanaatine sahipse, sargıyı çıkararak altındaki yarayı yıkamalıdır. Yıkamanın zarar vereceği kanaatindeyse sargıyı çıkarmadan, sargının üzerini mesheder. Eğer sargının üzerini meshetmenin de yarasına zarar vereceğini düşünüyorsa, sargıyı da meshetmez, vücudunun diğer kısımlarını yıkamakla yetinir.
Suyun deriyle temasını engelleyen oje, yağ ve boya gibi maddeler imkân bulunduğu ölçüde temizlenerek vücudun her tarafına suyun ulaşması sağlanmalıdır. Fakat bu tür maddelerin temizlenmesinde ciddi bir zorluk varsa, gusle engel kabul edilmezler. Mesela yağlı boya işi ile uğraşan bir kimse gusletmek gerektiğinde eline, koluna veya başka bir uzvuna sürünmüş olan boyaları imkânı ölçüsünde çıkarmaya çalışır. Bu kişi vücuduna zarar vermeyecekse boyaları çıkartmak için kimyasal maddeler de kullanmalıdır. Ancak derisinde su ile teması engelleyen boyaları çıkartma imkânı bulamayan kişi, sadece temiz su ile bu boyaları çıkartmaya çalışır ve çıkmayan boyalar gusle engel kabul edilmez. Diş dolgusu ve dişe yapılan kaplama günümüzdeki İslam âlimlerinin büyük çoğunluğuna göre gusle engel kabul edilmemektedir.

Guslün Sünnetleri ve Müstehapları

1. Gusle besmele ve niyet ile başlamak (niyet Hanefî mezhebine göre sünnet, diğer üç mezhebe göre farzdır).
2. Önce elleri, cinsel organı ve vücudun başka bir kısmında dinen pis kabul edilen bir şey varsa onu yıkamak.
3. Namaz abdesti gibi abdest almak.
4. Abdestten sonra, vücudu yıkamaya baştan başlamak.
5. Başı yıkadıktan sonra gövdeyi yıkamaya önce sağ omuzdan başlamak.
6. Vücudu yıkarken ovmak.
7. Her bölgeyi üçer defa yıkamak.
8. Gusül esnasında konuşmamak.
9. Abdestte olduğu gibi gusülde de suyu israf etmemek, sadece ihtiyaç miktarı kadar su kullanmaya özen göstermek.

Gusletmesi Farz Olan Kişilerin Yapması Haram Olan Davranışlar

Abdestsiz yapılamayan bir şeyin gusülsüz yapılması da câiz değildir (bk. ABDEST). Mesela abdest almadan namaz kılmak mümkün olmadığı gibi, gusül yapması gereken bir kişinin gusülsüz namaz kılması da geçersizdir. Gusletmeden yapılması dinimizce yasaklanmış olan başka işler de vardır. Bunların bir kısmı gusül alması gereken herkese, diğer kısmı ise hayız veya lohusalık dönemindeki kadınlara yönelik yasaklardır.

1. Gusül alması gereken herkese yasaklanan fiiller.

Cünüp kimse ile âdet veya lohusalık döneminde olan kadınlar gusletmeden şu fiilleri yapamazlar:

a. Namaz ve namaz hükmünde olan fiiller. Gusletmesi farz olan kimsenin gerek farz gerekse nafile herhangi bir namaz kılması, cenaze namazı kılması, şükür veya tilavet secdesi yapması, cuma hutbesi okuması, farz veya nafile olarak Kâbe’yi tavaf etmesi câiz değildir.

b. Mushafa veya Kur’ân-1 Kerim âyetlerinin yazılı olduğu malzemeye dokunmaları câiz değildir.
c. Kur’an okumaları câiz değildir. Abdestsiz bir kişi mushafa dokunmadan Kur’an okuyabildiği halde, gusletmesi gereken kimsenin ezberinden de olsa Kur’an okuması câiz değildir. Fakat gusletmesi gereken kimsenin âyetleri kalbinden geçirmesinde; zikir yapmak veya dua etmek niyetiyle Fâtiha ve İhlas gibi sûreleri, dua âyetlerini, besmeleyi, “lâilâhe illallah”, “sübhânallah”, “elhamdülillah” ve “Allahüekber” gibi zikir ve tesbihleri söylemesinde sakınca yoktur. İslam’da prensip olarak hiçbir durum zikirden ve duadan uzak olmayı gerektirmez. Müslüman her haliyle Allah’a yönelebilir ve O’na dua edebilir.
d. Camilerde bulunmaları câiz değildir. Hanefi mezhebine göre gusletmesi gereken kimselerin mescide girmeleri ve orada bir süre kalmaları câiz değildir. Şâfiî mezhebine göre ise bu kimselerin mescitte beklemeleri caiz değilse de, beklemeden mescide girip çıkmalarında bir sakınca yoktur.

2. Hayız halindeki veya lohusa kadınlara özgü yasaklar. a. Hayız halinde veya lohusa olan kadınların farz veya nafile oruç tutmaları câiz değildir. Onlar bu sebeple tutamadıkları ramazan oruçlarını daha sonra hayız ve lohusalık halleri sona erince kaza ederler. Buna karşılık gece cünüp hale gelen kimse gusletmese de niyet edip orucuna başlayabilir. Fakat oruca başladıktan sonra guslü gerektiren bir durum meydana gelirse orucu bozulur. Ancak uykuda ihtilam olmak orucu bozmaz.

b. Hayız halinde veya lohusa olan kadının cinsel ilişkiye girmesi haramdır. Onun hayız veya lohusalık akıntıları bu dönemlerin azami süresi tamamlanmadan kesilmişse cinsel ilişkiye girebilmesi için gusletmesi şarttır. Azami sürenin tamamlanmasıyla birlikte kesilmiş ise gusletmeden de cinsel ilişkiye girebilir, fakat guslettikten sonra ilişkiye girmesi tavsiye edilir. Cünüp bir kimsenin gusül yapmadan tekrar cinsel ilişkiye girmesinde
dinen bir sakınca yoktur; fakat tekrar ilişkiye girmeden önce gusletmesi müstehap kabul edilmiştir.

Gusletmesi Farz Olan Kimselerin Yapması Mekruh Olan İşler

Gusletmesi gereken kişinin gusül almayı geciktirmesi, gusül almadan önce elini ve ağzını yıkamadan bir şey yemesi ve içmesi mekruhtur. Cünüp kimsenin bir farz namaz geçirmeyecek kadar guslünü geciktirmesi, bu arada yeme, içme ve alışveriş gibi beşerî ve sosyal faaliyetlerini sürdürmesi dinen câiz ise de ilk fırsatta gusletmesi, bunu yapmayacaksa namaz abdesti gibi bir abdest alması veya en azından ellerini, cinsel organını, ağzını ve burnunu yıkaması tavsiye edilmiştir.

BENZER KONULAR:

• Taharet ve Gusül nedir nasıl alınır ?
• Gusül nedir faydaları nelerdir
• Gusül nedir? Guslün kısaca tanımı
• Gusül nedir? Guslü gerektiren durumlar – Diyanet
• Gusül alırken ağız ve buruna su vermenin hükmü nedir?
• Tümünü görüntüle.
• Sünnetleri de Yerine Getirilerek Gusül nasıl Alınır?
• Sargı ile Gusül nasıl alınır
• Oruçluyken Gusül nasıl alınır
• Bayanlarda Gusül nasıl alınır
• Şafii mezhebine göre Gusül nasıl alınır ?
• Tümünü görüntüle.