Taharet
Sözlükte temizlik anlamına gelen “taharet” kelimesi maddi kirleri ve pislikleri gidermeyi ve güzellikle bağdaşmayan özelliklerden sıyrılmayı ifade ettiği gibi ruhu kötülüklerden arındırmayı belirtmek için de kullanılır. Temiz olan şeye “tâhir”, temizleyici olan maddeye “tahûr” ve “mutahhir”, temizlemeye “tathîr” denir.
Dini bir terim olarak ise taharet, manevi kirlilik halinden (“hades”) ve maddi pisliklerden (“habes”) temizlenmek demektir. Buna göre, dini anlamıyla taharet iki çeşittir.
1- Dinen manevi kirlilik hali sayılan ab-destsizlikten ve cünüplükten, hayızdan ve nifastan temizlenme. Buna “hadesten taharet”, “manevi necasetten taharet” veya “taharet-i hükmiyye” denir. Hades:
a- küçük hükmi kirlilik (hades-i asgar) ve b) büyük hükmi kirlilik (hades-i ekber) kısımlarına ayrılır. Hades-i asgar, abdestsizlik halini, hades-i ekber ise gusül gerektiren durumları kapsar.
Hades-i asgardan temizlenmenin yolu abdest almaktır. Bu temizliğe taharet-i hükmiyye-i suğrâ veya kısaca tahareti suğra (küçük temizlik) adı verilir.
Hades-i ekberden temizlenmenin yolu gusül yapmak (boy abdesti almak)tır. Bu temizliğe taharet-i hükmiyye-i kübra veya kısaca taharet-i kübra (büyük temizlik) adı verilir.
Hadesten temizlenme aracı sudur. Sözkonusu temizliğe elverişli su bulunamaması veya kullanma İmkanının olmaması halinde, temizlenme aracı topraktır. Toprakla veya toprak cinsinden bir madde ile usulüne göre yapılan temizliğe teyemmüm denir. Teyemmüm -şartları gerçekleştiğinde- hem abdestin hem de gusülün yerini tutan bir temizlenme yolu olduğu için, taharet-i suğra (küçük temizlik) veya taharet-i kübra (büyük temizlik) olarak nitelendirilebilir.
2- Dinen pis sayılan ve vücut, elbise veya ibadetle ilişiği olan mekan üzerindeki maddelerin temizlenmesi. Buna “necasetten taharet”, “hissi (maddi) necasetten taharet” veya “taharet-i hakikiyye” denir. İslâm’da temizliğe büyük önem verildiği birçok âyet ve hadiste açıkça görülmektedir. Bu itibarla, fıkıh bilginleri, dinen temiz sayılan maddelerin yanısıra, temiz sayılmayan maddeler ile dini hükümlerini ve bunları temizleme yollarını ayrıntılı biçimde ele almışlardır.
BENZER KONULAR:
Taharet, İslam’da temizliğin hem maddi hem de manevi boyutlarını kapsayan bir kavramdır ve İslami hayatın temel ilkelerinden biridir. Hem ibadetlerin sahih bir şekilde yapılması için bir zorunluluk hem de bireyin fiziksel ve ruhsal temizliğine dikkat etmesi gereken bir yaşam standardı olarak kabul edilir. Taharet, maddi kirlerden arınma anlamında olduğu gibi, ruhu kötü düşünceler ve ahlaki eksikliklerden temizlemeyi de içerir.
1. Hadesten Taharet (Manevi Kirlilikten Temizlenme)
Bu, İslam’da manevi temizlik olarak bilinir ve insanın ritüel saflığını korumasıyla ilgilidir. Manevi kirlilik (hades), insanın abdestini bozduğu veya cünüp olduğu durumları içerir. Hades, ikiye ayrılır:
Hades-i Asgar (Küçük Hükmi Kirlilik): Bu, abdestin bozulmasına yol açan küçük kirlilikleri ifade eder. İnsan, tuvalet ihtiyacını giderdiğinde, gaz çıkardığında, uyuduğunda ya da vücudundan herhangi bir sıvı çıktığında abdest alması gerekir. Bu tür kirliliklerden arınmak için abdest alınır ve bu temizlik işlemine “taharet-i hükmiyye-i suğra” veya kısaca “taharet-i suğra” denir. Abdest, günlük namazlar başta olmak üzere pek çok ibadet için zorunludur.
Hades-i Ekber (Büyük Hükmi Kirlilik): Cinsel ilişki, meninin gelmesi, hayız (adet) ve nifas (lohusalık) gibi durumlar insanı cünüp hale getirir. Bu durumda gusül abdesti almak gereklidir. Gusül abdesti, vücudun tamamen temiz su ile yıkanmasıyla yapılır ve bu temizlik “taharet-i hükmiyye-i kübra” veya kısaca “taharet-i kübra” olarak adlandırılır. Gusül abdesti, namaz, oruç, Kur’an’a dokunma gibi ibadetler için zorunludur.
Teyemmüm: Su bulunmadığı veya su kullanmanın mümkün olmadığı durumlarda toprak veya toprak cinsinden bir madde ile yapılan temizlenme işlemine teyemmüm denir. Teyemmüm, hem abdestin hem de guslün yerine geçer. Ancak bu, suyun mevcut olmadığı zorunlu hallerde yapılır. Teyemmüm, ellerin temiz bir yüzeye (toprak, taş, kum vb.) sürülüp yüz ve kolların meshedilmesiyle gerçekleştirilir.
2. Necasetten Taharet (Maddi Pisliklerden Temizlenme)
Maddi temizlik, İslam’da büyük bir titizlikle ele alınan bir konudur. Necaset, dinen pis sayılan ve temizlenmesi gereken maddelerdir. Bu maddeler ikiye ayrılır:
Ağır necaset (Necaseti galiza): İdrar, kan, dışkı, domuz eti ve şarap gibi İslam dininde pis kabul edilen şeylerdir. Bu tür maddelerden arınmak için bunların tamamen temizlenmesi gerekir. Örneğin, elbisenize idrar sıçramışsa, o bölgeyi iyice yıkamanız gerekir.
Hafif necaset (Necaseti hafife): Kedi idrarı veya küçük bir miktar kan gibi hafif pisliklerdir. Bunlar da temizlenmelidir ancak bu pisliklerin temizlenmesi, ağır necaset kadar zorunlu değildir ve az bir miktar olması halinde bazı durumlarda hoşgörüyle karşılanabilir.
Necasetten taharet, insanın bedeninden, giysisinden, bulunduğu yerden ya da ibadet ettiği mekandan pislikleri uzaklaştırmasını gerektirir. Namaz gibi ibadetlerin kabul olması için kişinin ve bulunduğu yerin temiz olması şarttır. Bu anlamda, taharet yalnızca bedensel temizliği değil, kullanılan eşyaların ve ibadet yapılan mekanın temizliğini de kapsar. Necasetten taharetin sağlanması, ibadetlerde “taharet-i hakikiyye” olarak adlandırılır.
Temizlikle İlgili Ayet ve Hadisler
İslam’da temizlik, hem bedensel hem de ruhsal boyutlarıyla önemlidir ve Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde temizlikle ilgili pek çok teşvik edici hüküm vardır. Örneğin, Kur’an’da şöyle buyrulur:
“Şüphesiz Allah, çokça tevbe edenleri ve çokça temizlenenleri sever.” (Bakara, 2/222)
“Elbiseni temiz tut.” (Müddessir, 74/4)
Ayrıca, Peygamber Efendimiz (sav) şöyle buyurmuştur:
“Temizlik imanın yarısıdır.” (Müslim, Taharet, 1)
“Kim, cuma günü güzelce temizlenir, boy abdesti alır, temiz elbiselerini giyer ve misvak kullanarak ağız temizliğini yaparsa, o günkü ibadetlerinin sevabı büyük olur.”
Bu hadisler ve ayetler, hem manevi hem de maddi temizliğin bir ibadet gibi ele alınması gerektiğini gösterir.
Taharetin Önemi
İslam’da temizlik ibadetlerin ayrılmaz bir parçasıdır. Abdest ve gusül gibi manevi temizlikler, ibadetlerin geçerli olmasını sağlar. Aynı şekilde, necasetten taharet de ibadetlerin düzgün bir şekilde yerine getirilmesi için gereklidir. Temizlik, sadece bir fiziksel bakım değil, aynı zamanda ruhun kötülüklerden arındırılmasını ve kişinin Allah’a olan yakınlığını artıran bir ibadettir.
Taharetin günlük hayatta uygulanması, insanın hem fiziksel sağlığını hem de manevi huzurunu korur. Bu nedenle, İslam’da taharetin geniş kapsamlı bir temizlik disiplini olduğu söylenebilir. Bu, kişinin hayatının her alanında temiz ve düzenli olmasını sağlar, bireyin hem kendine hem de çevresine karşı sorumluluklarını yerine getirmesine yardımcı olur.